Umowa o dzieło to jedna z najpopularniejszych form współpracy stosowana w szczególności w branży kreatywnej, technologicznej, edukacyjnej oraz usługowej. Jej istotą jest wykonanie określonego rezultatu pracy, a nie świadczenie ciągłych usług, jak ma to miejsce w przypadku umowy zlecenia. W praktyce oznacza to, że liczy się efekt – na przykład stworzenie strony internetowej, napisanie artykułu, namalowanie obrazu czy zbudowanie makiety architektonicznej.
W 2025 roku umowy o dzieło nadal są atrakcyjne z uwagi na korzystne zasady rozliczeń podatkowych oraz brak obowiązku opłacania składek ZUS (w większości przypadków). Choć podstawowe zasady opodatkowania nie uległy rewolucyjnym zmianom, warto dokładnie przyjrzeć się temu, jak wygląda rozliczenie podatku dochodowego PIT oraz jakie obowiązki administracyjne ciążą na stronach umowy.
Czym dokładnie jest umowa o dzieło?
Z prawnego punktu widzenia, umowa o dzieło została uregulowana w Kodeksie cywilnym – dokładnie w art. 627 i kolejnych. Zgodnie z przepisami, przez umowę o dzieło wykonawca działa zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Dzieło, które ma zostać wykonane, musi mieć charakter indywidualny, być konkretnie określone i stanowić efekt końcowy, mierzalny i możliwy do weryfikacji. Kluczowe jest zatem, że strony nie ustalają harmonogramu działań, ale oczekiwany rezultat. Może to być np. napisanie książki, stworzenie logo, opracowanie aplikacji mobilnej czy wykonanie rzeźby. Jest to tzw. umowa rezultatu – jej przedmiotem jest wykonanie oznaczonego dzieła, np. napisania tekstu, stworzenia strony internetowej, opracowania projektu graficznego czy wykonania rzeźby. W przeciwieństwie do umowy zlecenia, liczy się tutaj końcowy efekt pracy, a nie sam proces świadczenia usług.
Nie są natomiast traktowane jako umowa o dzieło prace polegające na powtarzalnych czynnościach bez wyraźnie określonego efektu – np. sprzątanie, opieka nad dzieckiem, prowadzenie lekcji – co często bywa błędnie interpretowane.
Umowa o dzieło a składki ZUS – czy trzeba je płacić?
Jednym z głównych powodów, dla których umowa o dzieło jest tak popularna, jest fakt, że co do zasady nie podlega ona obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. To oznacza brak składek na:
- ubezpieczenie emerytalne,
- ubezpieczenie rentowe,
- ubezpieczenie chorobowe,
- ubezpieczenie wypadkowe,
- ubezpieczenie zdrowotne.
Kiedy umowa o dzieło podlega ZUS?
Są jednak wyjątki. Umowa o dzieło będzie podlegać obowiązkowemu zgłoszeniu do ZUS i składkom, jeśli:
- została zawarta z własnym pracodawcą, lub
- jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, nawet jeśli formalnie została podpisana z innym podmiotem.
Przykład:
Jeśli grafik zatrudniony na etacie w firmie X podpisuje umowę o dzieło z firmą Y, ale wykonuje projekt na potrzeby firmy X – wówczas mamy do czynienia z tzw. „przeniesieniem dzieła na rzecz pracodawcy” i należy odprowadzić składki ZUS, jak od umowy zlecenia.
apl. adw. Ewa Aleksandra Ziemak – absolwentka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. 
